Leerhygiëne: een basis voor learning design

Wanneer iemand het heeft over tand- of voedselhygiëne, dan is de kans groot dat je meteen aan een aantal basishandelingen en omstandigheden denkt. Dat zette me aan het denken.

Al snel besefte ik dat het in de learning & development sector ontbreekt aan een fundamentele, algemeen aanvaarde norm over hoe learning design eruit hoort te zien. Om hier verandering in te brengen, wil ik het concept ‘leerhygiëne’ introduceren. Zie het als een standaard om de basis van learning design op orde te krijgen.

Wat is het probleem?

Er is een grote hoeveelheid wetenschappelijk onderbouwde informatie beschikbaar over hoe effectief leren werkt en hoe je cursussen, opleidingen en e-learnings op een effectieve manier ontwerpt. Desondanks is er nog steeds veel materiaal dat lijkt te zijn ontworpen op basis van één dominant criterium: het ‘ziet er goed uit’.

Begrijp me niet verkeerd, ik waardeer het ook als een product er goed uitziet. Maar niet als het er alleen goed uitziet en niet effectief is. Een belangrijke oorzaak hiervan heeft te maken met hoe wij tegen expertise aankijken.

Vaak beschouwen mensen zichzelf als expert op het gebied van leren omdat ze tien jaar of langer naar school zijn geweest. En soms denken mensen die ze expert zijn over een bepaald onderwerp dat als ze hun kennis presenteren op een manier die er goed uitziet, het ook effectief is.

Helaas is dat niet het geval.

Maar waarom is het belangrijk?

Je vraagt je misschien af: “wat maakt het uit?” of je verwijt me dat ik negatief ben of een zeurpiet. Dat mag. Maar het doet er wel degelijk toe. Er zijn een paar fundamentele redenen waarom we moeten streven naar zo effectief mogelijk leren. Met name als het aankomt op werkgerelateerd leren.

Ten eerste nemen technologische veranderingen snel toe en dat dwingt mensen om nieuwe kennis en vaardigheden te leren om relevant te blijven op de arbeidsmarkt. Ten tweede worden mensen steeds ouder en leven steeds meer mensen ‘het 100-jarige leven’. In combinatie met de technologische veranderingen wordt het onmogelijk om een volledige carrière precies hetzelfde beroep te blijven doen dat je op school hebt geleerd.

We worden allemaal ‘seriemasters’, zoals Lynda Gratton suggereert: het wordt in veel gevallen nodig om je tijdens je loopbaan om te scholen voor andere beroepen.

De behoefte aan bij- en omscholing neemt dus toe en we moeten manieren vinden om die initiatieven ook te financieren. Het is de morele plicht van leerprofessionals om onze samenleving te ondersteunen bij het overwinnen van deze uitdagingen met effectief leren.

Daarom hebben we leerhygiëne nodig.

Wat kunnen we daaraan doen?

De wetenschap heeft ons de afgelopen decennia veel inzichten gegeven over hoe leren werkt en hoe je leren het meest effectief vormgeeft. En er blijven nieuwe inzichten bijkomen. Daarnaast heeft de leercommunity een aantal fantastische professionals die veel moeite doen om anderen te helpen bij het gebruiken van deze inzichten en wetenschappelijk onderbouwd te werken.

Zoals Mirjam Neelen zegt: “We moeten op de schouders van reuzen gaan staan.” We moeten gebruik maken van wat er beschikbaar is uit onderzoek en standaard leerhygiëne toepassen.

Veel leerinitiatieven zijn nu gericht op efficiëntie, schaalbaarheid en recenter op (een goede) ervaring).

Maar leerhygiëne begint bij effectiviteit: zorgen dat een leerinterventie écht leidt tot duurzame leereffecten.

Wat is de volgende stap?

Herzberg’s twee factor motivatie-theorie heeft hygiëne als eerste factor en motivatie als tweede. Wat zou de andere factor van leerhygiëne moeten zijn? Herzberg ontdekte dat wanneer bepaalde factoren aanwezig zijn, ze alleen maar ontevredenheid voorkomen. Deze worden de hygiënefactoren genoemd. Andere factoren, ook wel de motivators, leiden tot arbeidstevredenheid. Als het gaat om leerhygiëne kunnen we daarnaast kijken naar efficiëntie en ervaring. Maar efficiëntie is een complexer onderwerp.

In de praktijk heeft efficiëntie betrekking op de lerende, de leerontwerper of de leeraanbieder. Efficiëntie voor de lerende betekent dat iemand het gewenste resultaat bereikt met de kleinste investering in geld, betrokkenheid en inspanning. Voor de leerontwerper is efficiëntie gericht op het vinden van manieren om leeroplossingen te creëren met de kleinste investering in tijd, geld en moeite. Voor de opleider is efficiëntie waarschijnlijk gefocust op het efficiënt organiseren en leveren van de leerinterventie.

In het algemeen wordt dit element belangrijker als grote groepen lerenden moeten worden bediend. Helaas is het in deze situaties niet ongebruikelijk dat efficiëntieargumenten zwaarder wegen dan effectiviteitsargumenten, wat uiteraard van invloed is op de eindresultaten.

Sinds Apple de iPod lanceerde, werd gebruikservaring een belangrijk criterium voor veel andere producten en diensten. De laatste jaren staat ook leerervaring in het middelpunt van de belangstelling. Je kunt ervaring dus zien als een ‘motivator’ en ‘effectiviteit’ als een hygiënefactor.

Mijn zoektocht: veel vragen, nog geen antwoorden

Het concept ‘leerhygiëne’ formuleren is slechts de eerste stap. Ik heb bij enkele vakgenoten nagevraagd of deze term zinvol is en voor hen relevant zou kunnen zijn. Tot nu toe is het antwoord een duidelijke ‘ja’.

Nu begint het echte werk! Welke elementen moeten worden opgenomen als leerhygiënefactoren? Wegen deze elementen allemaal even zwaar of moeten er bepaalde niveaus worden aangebracht? Hoe noemen we de factoren op hoger niveau, zoals de motivatoren in het werk van Herzberg?

Ik kijk graag naar Clarck Quinn’s concept van een ‘betekenisvolle leerervaring’. Hoe moeten de niveaus visueel worden gemaakt? Een kegel of piramide wordt lastig! Zou het mogelijk zijn om een numerieke leerhygiënescore te maken?

Ik weet zeker dat ik tijdens mijn zoektocht nog veel meer vragen tegenkom, en hoop ook de antwoorden te vinden.

Uiteraard ga ik die allemaal met je delen.